Van Etimolojisi
Van tarihi ile ilgili bir yazı kuşağı dizisi el almayı planladım. Peki bunu neden yapıyorum? VAN şehri tarihin derinliklerinde kaybolmuş bir şehir olmaktan kurtarmayı hedefliyorum. Tarihi kültürel geçmişi ile bir çok farklı medeniyete ev sahipliği yapmış olan kadim şehrimiz VAN’ın gereken değeri görmediği kanısındayım. Cumhuriyet Caddesine inip yoldan geçen ilk kişiye sorun VAN ne demektir? Kaç kişi gerçekten bu ismin nerden geldiğini biliyor?Vıle Etimoloji Nedir?
Van etimolojisi hakkında bilgi verecek olan bu yazımın daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle etimolojinin ne olduğunu öğrenmek gerek. “Vle etimoloji nedir?” dediğinizi duyar gibiyim. Etimoloji, kelimelerin kökenini ve nerden geldiğini inceleyen bir bilim dalıdır. Bir kelimenin ne anlama geldiğini ilk akla gelen anlamın dışında kökeninin nereye dayandığını inceler. VAN isminin nereden geldiğine dair hala kesin bir bilgi mevcut değildir. Fakat tarihe bakacak olursak Van ismine yakın bazı kelimelerin kullanıldığını görebiliriz. İlk rivayet Büyük İskender’e dayanmaktadır. Büyük İskender Van Kalesi’ne geldiğinde buradaki bir dini yerin adı olan “VANK” ismini buradaki coğrafyaya verdiği düşünülmektedir. Bu bilgiye Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde rastlamak mümkündür. Bir diğer rivayet ise Asurlara dayanır. Aslında Van şehrinin ilk adının “Şahmerimekerd” olduğunu biliyoruz. Bu isim Asur Melikesi Şah Meryem tarafından verilmiştir. Daha sonra bu şehri genişleten Van adında biri Şahmerimekerd ismini değiştirip kendi adını vermiştir. Bu iki bilgi rivayetlerden ibarettir. Kesin bilgi değildir. Ama elimizde kesin olduğunu düşündüğümüz tek kaynak Urartular’dan gelmektedir.Viane veya Biane
Urartular kendilerini “Biane” veya “Viane” şeklinde isimlerle tanımlamışlardır. Biane adı altında bir çok insan günümüz Van şehrinde yaşamışlardır. Kendilerine Bianili veya Vianili demişlerdir. Van isminin Ermenice olduğuna dair söylentiler doğru değildir. Van isminin Urartular döneminden geldiği genel geçer bir bilgi olarak kabul edilir. Peki İslamiyet’in yayılmasıyla birlikte Araplar buraya ne demişlerdir. Van ismi Araplar tarafından kullanılmış bir kelime değildir. Van coğrafyasını tanımlamak için Erzurum ve Erciş gibi kelimeler kullanılmıştır. Urartu Kralı I. Sardur Van Kalesini inşa ettikten sonra Kale etrafındaki yerleşim yerlerine “Tuşpa” adını vermiştir. Bugün Eski Van Evlerinin olduğunu düşündüğümüz Van Kalesinin çevresindeki bölgeye Tuşpa ismi verilmiş daha sonradan bu bölgenin adı “VASTAN” olarak değiştirilmiştir. İlhanlı Devleti’nin kaynaklarında “Vustaniyya” ismine rastlanmış fakat vustaniyya olarak tanımlanan bölgenin Van bölgesi olup olmadığı kesin bir bilgi değildir. Van, Osmanlı dönemine kadar siyasi olarak küçük ve önemsiz görüldüğü için tarih kaynaklarında kesin bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Van ile ilgili en kesin bilgiye önce Urartu daha sonra Osmanlı kaynaklarında bulmaktayız.Sonuç itibariyle;
Van ismine en yakın olan kelime Viane’dir. Viane kelimesinin zaman içinde Van kelimesine dönüştüğünü söyleyebiliriz. Bundan sonra birileri size nerelisin diye sorduğunda “Abe ben Vianeliyim” diyebilirsiniz. “Dünyada Viane Ahirette İman” Masa üstünde piçah Bu gız meni vuracah Gızım sen meni vurma Vianeli senin olacah -Genkbal From Xaçort- [email protected] Twitter/Genkbal Sitedeki diğer köşe yazıları için Tıklayınız
Editör: Nihat Işık
