Kanal M'de Büşra Duran'ın 'Kültür Sokağı' programına konuk olup Vanlılar olarak kırmızı çizgimiz olan Otlu Peynir hakkında keyifli bir sohbet yaptık...
#VanPeyniri #OtluPeynir #VanliNihatHoca
Van Otlu Peyniri Nedir? Nasıl Yapılır? İçindeki Otlar Nelerdir?
Özel Bir Lezzet
Otlu peynir; tadı, aroması ve üretim kalitesiyle Van’la özdeşleşmiştir.
Koyun sütü üretiminin artması ve birçok otun bahar aylarında yetişmesi nedeniyle bahar aylarında üretilir.
Otlu peynire 25 değişik ot katılabilmektedir.
Bunlardan başlıcaları: Sirmo, mendi, heliz, yabani nane ve kekiktir.
Ot ve cacık; peynirin karakteristik yapısını, tadını ve aromasını oluşturmaktadır.
Van’a has otlar, peynirin besin değeri artmakta, hazım dercesi yükselmekte ve insan sağlığına zararlı mikroorganizmaları etkisiz hale getirmektedir.
Anadolu’nun Sunduğu Nefis Tat
Yüksek meralarda beslenen koyunlardan elde edilen süt, yüzyılların birikimi olan çeşitli işlemlerden geçirilerek, Peynirin kıvamı tutturulur.
Kıvamı tutturulan peynir, tuzlanarak toprak küplere doldurulur, dolum işleminde peynirin içinde boşluk kalmamasına dikkat edilir.
Toprağa gömülen peynirler, 3 ile 7 ay sonra tüketilmeye hazır hale gelir. Otlu peynire katılan sirmo ve kekik gibi otların antimikrobiyal özelliklere sahip oldukları bilim adamlarınca tespit edilmiştir.
Sirmo, kekik ve diğer otlarda karoten ve c vitamini yüksek oranda bulunmaktadır. Otlu Peynir, doyurucu özelliği ve sahip olduğu besinsel içerikle adeta organik bir ilaç hükmündedir.
C vitamini yönünden dünyanın en zengin peyniri olma özelliğini taşımaktadır. Van yaylalarında yetişen koyunlardan elde edilen sütün, Van’a has otlarla buluşarak meydana gelen otlu peynir, besin değeri ve sahip olduğu lezzetiyle Van’ın vazgeçilmez tatlarındandır.
Tescilli Lezzet
Van Kahvaltılarının Yöresel Otlu Peyniri
Peynir kültüründe, Fransız mutfağı ile yarışır derecede zengin olan bir ülke olduğumuz gerçektir. Her kültüre ev sahipliği yapan ülkemizin yemek kültürünün ünü, dünyaya yayılmış haldedir. Kebap, lokum ve baklava ile ünlenen lezzetlerimize yöresel tatları da ekleyerek ne kadar şanslı olduğumuzu hatırlatarak başlayalım bu yazımıza.
Her yörenin yemek kültürü kendine has özellikler taşır. Baharat ve kullanılan malzemeler yöre kültürünü yansıtmaktadır. Bu yazımızda ise Van yöresinde kahvaltılardan eksik olmayan, adeta Van ile bütünleşen bir peyniri ele alalım.
Hakkari, Bitlis, Şırnak ve özellikle Van’da yapılan, koyun sütünün lezzetlendirdiği bir peynir olan Van otlu peynir, kahvaltısıyla meşhur olan Van kahvaltılarının olmazsa olmaz unsurudur. Van peynirini diğer peynirlerden ayırt eden özellik, peynirdeki mayhoş kokudur. Sıcacık tandır ekmeği ile buluştuğunda, tek ihtiyacınız olan demli bir çaydır.
Van Otlu Peyniri Nasıl Yapılır? İçindeki Otlar Nelerdir?
Bahar aylarında yeşillenen Van’ın verimli topraklarından elde edilen otlarla yapılır. Sadece bir değil birkaç otla yapılan Van otlu peynir otu çeşitli isimlerle anılmaktadır. Sirmo, suh, mendi, yabani kekik, heliz ve yabani nane gibi otlardan oluşan bu peyniri yapmak biraz sabır ve zaman isteyecektir.
Yöresel otlar, bahar aylarında dağ eteklerinden ve yaylalardan toplanarak yemeklerde kullanmak için ve peynirlere eklenmek için muhafaza edilir. Van yemek kültüründe bu otların yeri çok ayrıdır.
Doğal olarak evinizde yapmak istediğinizde Van otlu peyniri içindekiler listesini gözden geçirmelisiniz. Bir malzemenin eksik olması bütün lezzeti etkileyebilir. Koyun, inek, keçi sütü ile yapılan peynir içine dağlardan toplanan çeşitli otları ilave ederek mayalandırma işlemi yapılır.
Öncelikle sütler taze sağılmış olmalıdır. Süzülüp temizlendikten sonra sütler kaynatılmaya başlanır. Kaynayan süt soğumaya bırakılır ve 30 derecelik bir ısı yakalanır. Isısı dengelenen süte peynir mayası ilave edilir. Maya eklenen süt, yaklaşık 2 saat içinde pıhtılaşmaya başlar. Bu sürede peynir içine eklenen mendi, dağ nanesi ve dağ kekiği, heliz gibi otlar yıkanıp ince ince doğranır.
Sütün peynir kıvamına gelmesi için bekletilecek bez torba temizlenir ve hazır edilir. Otlarla karıştırılan peynir bez torba içine eklenir. Torbanın ağzı kapatılır ve bir süzgeç üzerine bırakılır. Bu aşamada peynir suyunun gitmesi için beklenir. 6 saatlik bekleme sürecinden sonra peynir, torbadan çıkarılır. İstenilen büyüklükte dilimlenir.
Van Otlu Peyniri Nasıl Saklanır?
Peyniri muhafaza etmek için salamura yöntemini tercih edebilirsiniz. Geleneksel bir yöntem olan kuru tuzlama ile peynirin ömrü daha uzun olacaktır. Toprak küplerde veya plastik bidonlar içinde saklanarak toprak altına gömülür. Toprak altında saklayacağınız peynirlerin üzerine üzüm yaprağı koyarsanız dış etkenlerden korumuş olursunuz. Bu süreç biraz daha uzundur. En az 3 ay beklemelidir. Bekleme süresi 3 aydan fazla olduğunda peynir daha lezzetli bir hal alacaktır.
Peynirleri küplere doldururken dikkat etmeniz gereken bir husus vardır. Küpte veya plastik bidonda boşluk kalmamasına dikkat etmelisiniz. Peynirin lezzetlenmesi için saklama kabında boşluk olmaması gerekmektedir. Küplerin çevresini çamurla kaplamak da bu peynirin kendine has bir özelliğidir.
Marketlerden alınan fabrika üretimi peynirler ambalaj içinde veya saklama kabında dolapta muhafaza edilebilir. Fakat bu tür peynirlerin ömrü çok uzun olmayacaktır. Bi20don ve küp peynirlerinin ömrü daha uzun olacağı için, bu peynirleri tercih etmekte fayda var.
Van Otlu Peyniri Kalori ve Besin Değeri
Van kahvaltılarının baş tacı otlu peynir ile sandviç, tost ve omlet bile yapabilirsiniz. Koyun sütünden elde edilen Van otlu peyniri kalori miktarının sağlığı tehdit eden bir durumu olmamaktadır. İnce bir dilim yediğinizde 25 kalori almış olursunuz. Tabi bu ince dilim 25 gram ise.
Protein açısından oldukça zengin bir peynir türüdür. Koyun sütünün faydaları bu peynirle vücuda yansımaktadır. İnce bir dilimde 3.88 protein vardır. 0.23 karbonhidrat, 6.5 gram yağ içermektedir. Kas ve kemik gelişimi için gerekli olan kalsiyum değeri ise 175 olarak tespit edilmiştir. Tam bir kalsiyum ve protein deposudur.
Van Otlu Peyniri Faydaları ve Zararları Nelerdir?
Ülkemizde de yapılan çeşitli araştırmalar sonucunda, elde edilen bilgilere göre Van otlu peynirin faydaları birçok hastalığa şifa olacak nitelikte. İşte yöresel lezzet Van peynirin faydaları:
- Van otlu peyniri içindekiler ile antimikrobiyal özellikler taşımaktadır. Yayla ve dağ eteklerinden toplanan doğal otlar, vücuttaki mikropları yok ettiği gibi, daha sonra mikrop oluşmasını da önlemektedir.
- Peynire ilave edilen sirmo, kekik ve nane gibi otlarda C vitamini bulunmaktadır. C vitamini sayesinde bağışıklık sisteminiz daha da güçlü olacaktır.
- En doyurucu peynir olarak bilinen Van otlu peyniri, kahvaltıdan sonra sizi uzun süre tok tutacaktır. Böylece daha az acıkıp kilo kontrolü sağlayabilirsiniz.
- Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma sonucunda, içindeki suh bitkisi sayesinde, diyabet hastalarına umut ışığı olmaktadır.
- Kan şekerini düzenleyen, sıkça susama ihtiyacını dengeleyici özelliği bulunmaktadır. Bu özelliği sayesinde diyabetik beslenmelerde tercih edilmektedir.
- Pankreastaki beta hücrelerini yenileyerek diyabet hastalarının tedavisinde kullanılmaktadır.
- İçeriğindeki doğal otlar sayesinde, vücudunuzda enfeksiyon riskini ortadan kaldırmaktadır.
- Bağırsak tembelliği yaşayanlar için de etkili olarak kabızlığı ortadan kaldırır. Her sabah tükettiğinizde bağırsaklarınızın düzene girdiğini fark edeceksiniz.
- B2 vitamini yönünden zengin bir peynirdir. B2 vitamini göz sağlığı için alınması gereken vitaminlerden biridir. Katarakt oluşumunu engellemektedir.
- İlerleyen yaşlarda görülen kemik erimesini önler ve çocuklarda kemik gelişimini destekler.
Şu ana kadar kimse Van otlu peynir zararları şikayeti ile doktora gitmemiştir. Biraz tuzlu olduğundan tansiyon hastalarının ölçülü yemesi tavsiye edilmektedir. Türkiye Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk, Van peynirinin içindeki tuz miktarından dolayı insanlarda tansiyon ve mide kanseri riski olduğunu ifade eder. Bu riski ortadan kaldırmak için peynirdeki tuz miktarını dengelemek gerektiğini de ekler.
Van Otlu Peyniri Fiyatı Ne Kadardır?
Nereden Alınır?
Yapımı biraz zahmetli olduğundan ve koyun sütü içerdiğinden Van otlu peynir fiyatı diğer peynirlere göre biraz yüksektir. İçinde yer alan otlar da sadece yöresel bir ot olduğu için bahar aylarında toplanır. Bu durum ise peynir fiyatına yansımaktadır. Peynircilerde bulabileceğiniz bu peynirin bir kilosu için ortalama 35 TL ödeyebilirsiniz. Yolunuz Van’a düşerse yerel esnaflardan en doğal haliyle de peyniri alabilirsiniz.
Taze olarak Van otlu peyniri almak istediğinizde, Mayıs ortası gibi Van’da bulunan peynircilerden temin edebilirsiniz. Yerel esnafların internet üzerinden yapmış oldukları satış imkanı sayesinde de güvenilir sitelerden bir iki işlemle kapınıza kadar gelebilir. Aldığınız Van otlu peynirler ile nefis gözlemeler, börekler ve omletler hazırlayabilirsiniz.