Geleneksel Van Evinde Maziye Doğru Bir Yolculuk
Van Kalesinin içinde bulunan Geleneksel Van Evinde sizleri maziye götürecek bir gezi yaptık...
Tarihi Van Kalesinin güneyinde bulunan Eski Van Şehri, 1915 Rus-Ermeni işgaline kadar, yaşanılır bir kent halindeydi.
Müslüman ve diğer azınlıklarla birlikte yaklaşık 35.000 insanın yaşadığı şehirde her türden ve dini mimari yapılar vardı.
Bu çeşit mimari yapılanmanın özünde, hoşgörü ve karşılıklı saygının olduğu bir gerçektir. Eski Van evlerinin mimarı özelliklerinin korunması, tanıtımı ve gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde aktarılmasını sağlamak amacıyla, Van Valiliği ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nin ortaklaşa bir çalışması başlatılmıştır.
Tarihi Van Kalesi’nin kuzeybatısında inşa edilen ”Örnek Van Evi ve Çevre Düzenleme Projesi” bünyesinde;
1 Örnek Van Evi (Çift Katlı Cumbalı Ev)
5 geleneksel dükkan,
1 tandır evi,
4 adet bölge mimarisine uygun köprü,
1 Van Kahvesi ve Çevre düzenlenmesi ile tamamlamıştır.
Bu proje dahilindeki tüm yapı birimlerine işlevsellik kazandırılarak, başta yöre halkı olmak üzere, yerli ve yabancı turistlere hizmet vermektedir.
Geleneksel Eski Van Evleri Nasıldır?
Van'da konut mimarisinin oluşumunda temel etkiler coğrafi koşullar, örf, adet, malzeme ve yaşamdır.
Van evlerinin bu özellikleriyle Bitlis ve Erzurum evlerinden farklı olup daha çok Orta Anadolu, özellikle Konya ve çevresinin mimari yapı özelliklerini göstermektedir.
Bir ve iki katlı olarak geleneksel kerpiç malzeme ile inşa edilen Van evlerinin ilk örnekleri, tarihi Van Kalesi'nin güneyinde yer alan üç tarafı surlarla çevrili olan eski Van şehrinde oluşmuştur.
Eski Van şehrinde arazinin sınırlı olmasından dolayı evler bitişik nizamda inşa edilmiştir.
Günümüz Van şehrinde ise her ev bağımsız olarak ayrık nizamda, bahçe, hayat ve sokak ilişkisi içinde düzenli olarak inşa edilmiştir.
Anonim mimari tarzında mahalli ustalar tarafından inşa edilen Van evlerinin örtü sistemi düz damdır.
1. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından Van bölgesi 1915'te Ruslar tarafından işgal edilir. Ruslar ve Ermeniler bölgeden 1918'de çekilirken; eski ve günümüz Van şehrinde bulunan tüm mimari yapıları yakıp yıkmışlardır.
Günümüz Van şehrindeki evlerin çoğu yeniden onarılarak bir kısmı günümüze ulaşmasına rağmen, eski Van şehri içindeki evlerin yıkıntıları günümüzde mevcut değildir. 1990 yılına kadar, günümüz Van şehrinde sayıları 20 olan tarihi Van evlerinin bugün ayakta kalanların sayısı yok denecek kadar azıdır.
Bu evlerde çeşitli fonksiyonel değişikler yapılarak günümüz şartlarına uygun hale getirilmiştir. Ülkemizde özellikle 1940 yılından günümüze kadar geleneksel evlerin hızla yok olması karşısında, birçok araştırmacı ve bilim adamı Anadolu'nun her köşesindeki geleneksel evleri inceleyerek belgelemiştir.
Araştırmacılar tarafından incelenen geleneksel mimari örnekleri, çeşitli tipolojilerde gruplandırılmıştır. Eski Van Evlerinin Mimarı Yapısı Nasıldı? Van evinin tümü 'İç Sofalı Plan Tipi' tipolojisi içerisinde yer almaktadır. Eski Van şehrindeki evler, diğer yapılarla birlikte şehrin genel mimarisini oluşturur. Evler, tek ve iki katlı olarak bitişik nizamda düz damlı olarak kerpiç ana malzemesi ile inşa edilmiştir.
1918 yılından sonra günümüz Van şehrinde oluşan evler, arazinin genişliğinden dolayı eski Van şehrindeki evlerin aksine bağımsız olarak ayrık nizamda yapılmıştır. Her ev; bahçe, hayat, tandır evi, ahır, samanlık gibi tamamlayıcı bölümlerden oluşmakta, çevresi ihata duvarı ile çevrelenmiştir. Evlerin tamamlayıcı bölümlerinin durumu, fonksiyonel yapısı, büyüklüğü, kat adedi gibi unsurlar dikkate alındığında, Van evlerini 'İç Sofalı Plan Tipi' olarak kendi arasında iki grupta değerlendirmek mümkündür.
SAİT EBİNÇ'İN KADİFEMSİ KALEMİDEN ESKİ VAN EVLERİ
"Ben birer şahsiyeti olan bu eski zaman evlerini dostlarım gibi severim. Korulukların ve meşeliklerin serin ve sessiz koynundaki bu evler Yaz aylarında gece gündüz bir tarafı göl mehtabına, bir tarafı bahçeye bakan üst kattaki odanın penceresi geceler içinde güzel sesli müezzinlerin gönüllere göklerin merhametini, rahmetini, şefkatini şefaâtini taşırdı.
Ezan sesleri sabahın serinliğinde yaprakların suların hışırtısıyla evin içine esenlik ve huzur getirirdi. Ruhları hususi bir terbiyenin teşrifatına göre biçimlenmiş bu evler geçmiş zamanın nefesi ve büyüsüydü. İçimizde bir taraf hâla bu eski zaman evlerinin arka sokaklarından bugünkü zamanı bırakıp gamlı çıngıraklarının edâsıyla geçmiş zamanlara doğru giden kervanlar geçtiğine inanır"
#eskivanevi #gelenekselvanevi #vangezilecek yerler