VAN GEZİLCEK YERLER (ÇAVUŞTEPE KALESİ)
Van’ın Gürpınar ilçemize bağlı Çavuştepe Mahallesi’nde, Urartu Kralı II. Sardur tarafından inşa edilen; surları, su sarnıçları, tapınakları ve saray yapılarıyla günümüze kadar ihtişamını koruyan Çavuştepe Kalesi, Van-Hakkari karayolunun hemen güney tarafında bulunmaktadır.
Van'a 25 km, Gürpınar ilçe merkezine 10 km mesafede, Van-Hakkari karayolunun hemen güney tarafında bulunmaktadır.
Bol Dağı silsilesinin batı ucunda kurulmuş olan kale, aşağı ve yukarı kalelerden oluşmaktadır. Kale, II. Sarduri tarafından M.Ö. 764-734 tarihleri arasında yaptırılmıştır.
Kurucusuna izafete20n kale, Sardur'un şehri anlamında "Sardurihinili" olarak adlandırılmaktadır.
II. Rusa, Urartular'ın en güçlü kralı olup Çavuştepe Kalesi de, Urartular'ın en güçlü kralının yaşadığı kalelerdendir. Kaleyi kurarken de yaklaşık 25 kilometre mesafedeki Edremit'te taş ocaklarından traverten taşlar, yine 10 kilometre mesafeden kum taşları getirilmiş.
Bu da yetmiyor bazalt ve andezit taşlarını buraya getirmişler. Burayı inşa ederken de ana hedefi kaleyi çok sağlam bir şekilde yapmak. Kale surları ve tapınak mimarisi 2 bin 800 yıl önce kurulmasına ve yaklaşık her yüzyılda büyük bir deprem geçirmesine rağmen temel taşlarında bir santimetre oynamaması Kalenin önemini bir kez daha önce plana çıkarıyor.
[ads2]
TAŞI SANATA DÖNÖŞTÜREN MEDENİYET; URARTULAR
Yukarı kale, aşağı kaleden 30 m yükseğe kurulmuştur. İçerisinde Haldi tapınağı ile bir açık hava tapınağı bulunmaktadır. Etrafında iri blok taşlarla örülmüş surları mevcuttur.
Aşağı Kale, tepenin sırtında 800 m uzunluğunda bir alanı kaplamaktadır. İki tarafta uç kale yöntemiyle yapılmış surları dikkat çekmektedir. Düzgün kesilmiş kalker bloklarıyla inşa edilmiş surları, doğrudan ana kayaya oturmaktadır.
Doğudan batıya doğru sıralanan ahır yapıları, depo binaları, tapınak, saray binaları ve sarnıçlardan oluşmaktadır.
Tanrı İrmuşini adına inşa edilmiş tapınak üzerinde çivi yazılı kitabesi bulunmaktadır.
Rizalitli kule tipli tapınaklar grubunda önemli bir yapıdır. Doğu tarafında kapısı ve bazalt taşlarından cephesi bulunmaktadır.
Kalenin diğer önemli yapılarını anakayaya oyulmuş sarnıçlar, saray ve depo binaları teşkil etmektedir.
SİT ALANI İLAN EDİLDİ
Van’ın Gürpınar ilçesindeki, Urartulardan günümüze kalan en önemli eserlerinden Çavuştepe Kalesi, 08.04.2019 tarihinde ‘Doğal Sit-Nitelikli Doğal Koruma Alanı’ ve ‘Doğal Sit-Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullanım Alanı’ olarak tescil edilmiştir.
KAZILARLA GÜN YÜZÜNE ÇIKAN MEDENİYET
Çavştepe Kalesinde yapılan kazılar, Urartu Medeniyetine ilişkin önemli bilgiler elde edilmiştir. Özellikle yapılan kazılarda bulunan ölüler, o döneme ait ölü gömme teknikleri hakkında geçmişe ışık tutmuştur. Ayrıca yine kazılar esnasında bulunan pithoslar, kilit taşı yöntemi ve kanalizasyon sistemi o dönemin mühendisliği hakkında önemli ip uçları vermiştir.
ÇAVUŞTEPE KALESİNDE ŞAŞIRTAN MÜHENDİSLİK HARİKASI
Çavuştepe Kalesi'nde yapılan kazılarda, 2 bin 800 yıl öncesine ait kanalizasyon sistemi de gün yüzüne çıkarıldı.
Kazı çalışmalarını yürüten Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu AA’ya şu açıklamalarda bulundu.
‘Urartular, neyi nereye yapacaklarını çok iyi düşünmüşler. Her şeyi projeye göre yapmışlar. Şehrin planını önce adeta çizmişler. Burada önemli olan, şehir kurulmadan önce altyapı sisteminin hazırlanmış olmasıdır. 2 bin 800 yıl önce Urartular bu şehri kurarken şehir plancısı planı hazırlıyor, altyapıya göre sırasıyla inşaatlar yapılıyor. Bu, bizim için çok önemlidir. Burada muazzam derecede bir mühendislik harikasıyla karşılaştık.’
URARTU MEDENİYETİNE IŞIK TUTAN KAZILAR
Çavuştepe Kalesi'ndeki kazı ve onarım çalışmaları sırasında ortaya çıkarılan 2 bi̇n 750 yıllık nekropolde, Urartularda aristokratlarının gömüldüğü değerlendirildi.
Çavuştepe Kalesinde yapılan kazılarda özellikle ‘Ölü Gömme Teknikleri’ konusunda önemli bilgilere rastlandı.
Yapılan kazılar sonucunda Urartularda, dört çeşit ölü gömme şekli tespit edilmiştir.
Birincisi, ölülerin küllerinin urne denilen küpün içerisine konulması.
İkincisi sanduka denilen bir gömü şekli.
Üçüncüsü örme oda mezar şekli.
Dördüncüsü de direkt toprağa gömme şekli.
Bu dört ölü gömme tekniğin ilk kez bir alan içerisinde yer alması önemli. Bu da çok tanrılı bir dine inanan topluluğun hoşgörü içerisinde burada gömüldüğünü bize gösteriyor. Şu ana kadar hiçbir nekropol alanında karşılaşılmayan bu durum, Çavuştepe Kalesinde yapılan kazıların önemini bir kez daha göstermiştir.
ASIRLAR ÖNCE KULLANILAN KİLİT TAŞI
Van’da Urartu Kralı 2. Sardur tarafından milattan önce 750 yılında inşa edilen Çavuştepe Kalesi’nde ortaya çıkarılan yapılarda kullanılan ‘Kilit Taşı’ yöntemi ile depreme karşı özel önlemlerin alındığı tespit edildi.
ÇAVUŞTEPE KALESİ TURİZME KAZANDIRILACAK
Kurucusunu onurlandırmak adına, yapıldığı zaman Sardur'un şehri anlamında ’Sardurihinili’ olarak adlandırılan kalede ilk olarak tahıl, yağ ve şarapların saklandığı 2800 yıllık pithoslar bulumuştu.
Toprağı yeniden işleyerek oluşturdukları kerpiçleri kullanarak Urartular'ın yaptığı ancak süreç içerisinde yıkılan duvarları orijinaline uygun şekilde yeniden ayağa kaldırdıklarını anlatan Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, ‘Özellikle bir ve iki numaralı depo binalarının içerisinde 120 küp yer alıyor. Bu depolama küpleri bir buçuk metre gövde genişliğinde ve yüksekliği de iki metre. Yani bir tona yakın bir sıvı almış oluyor. Bu alanda bulunan küplerin içerisinde buğday, susam yağı, arpa, mercimek ve üzüm gibi çeşitli tahıllar depolanmış. Bu depo alanının kuzey duvarını tamamen ayağa kaldırmak istiyoruz" dedi.
Çavuşoğlu, önceki yıllarda yapılan kazılarda kalenin bütün sur duvarlarının açığa çıkarıldığını belirterek, şu açıklamalarda bulundu:
‘Kale terk edildikten sonra özelikle üst kısımlardaki kerpiçler maalesef erimiş. Biz de o erimiş olan kerpiçleri yeniden ayağa kaldırıp ilk yapıldığı şekliyle halkımızın, turizmin hizmetine sunacağız’ diyen Çavuşoğlu, çalışmalar kapsamında depo binalarını da yeniden inşa edeceklerini söyledi.
Kalede bulunan İrmuşini Tapınağı'nı daha görkemli hale getirmeyi planladıklarını ifade eden Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, ‘Burası hem tarihi İpekyolu üzerinde hem de Urartu Kırallığı'nın tahıl deposu konumundadır. Tahıl deposu olmasının nedeni, arkasında verimli bir Gürpınar Ovası var. Son zamanlara kadar aktif olan ve buğday ile arpayı un haline getirmek için kullanılan 40 değirmenler, bu bölgededir’ dedi.
URARTULARIN SADIK BEKÇİSİ
Çavuştepe Kalesi deyince, Kale ile özdeşleşen Mehmet Kuşman’dan bahsetmeden geçemeyiz.
Urartu Krallığı'nın bugüne ulaşan en görkemli yapılarından, Van'ın Gürpınar ilçesindeki Çavuştepe Kalesi'nde yaklaşık 60 yıldır bekçilik yapan ve dünyada Urartu alfabesini okuyup yazmayı bilen ender kişilerden olan Mehmet Kuşman.
Gürpınar'a 10 kilometre uzaktaki kalede bekçilik yapan Mehmet Kuşman, yarım asrı aşan sürede, ikinci evi olarak gördüğü kaleyi hem korudu hem de kendi imkanlarıyla Urartu çivi yazısını okuyup yazmayı öğrendi.
Kalede kazı çalışması yapan akademisyenlerden aldığı bilgilerle kendini geliştiren ‘Urartuların sadık bekçisi’ bu sürede Kültür ve Turizm Bakanlığının emriyle 5 kez Amerika'ya, Almanya, Belçika, Hollanda'ya gitme imkanı buldu.
Katıldığı birçok sempozyumda da katılımcılara Urartu alfabesini anlatan Kuşman, çivi yazısını taşlara kazıyarak yaptığı takıları turistlere satıp bölgenin tanıtımına da katkı sundu.
Çalışkanlıklarına hayran olduğu Urartulara sevgisini şapkası ve boynundan çıkarmadığı kolyesine işleyen Kuşman kalenin olmazsa olmazlarından biri.